Πόσες φορές δεν βρεθήκατε μετά από μια κουραστική ημέρα μπροστά από την τηλεόραση να καταναλώνετε υπερβολικές ποσότητες φαγητού χωρίς πολλές φορές να αντιλαμβάνεστε την ποσότητα ή την αίσθηση κορεσμού που σας προσφέρει; Και πόσες φορές αλήθεια δεν βρήκατε παρηγοριά στο κουτί με τα σοκολατάκια που έχετε στο ντουλάπι για να έχετε να κεράσετε στην περίπτωση που κάποιος σας επισκεφτεί; Δεν είναι λίγες οι φορές που η συναισθηματική κατάσταση επηρεάζει άμεσα ή έμμεσα την όρεξη πολλών ανθρώπων για φαγητό. Το φαινόμενο της υπερφαγίας, που άλλες φορές γίνεται ενσυνείδητα και άλλοτε πάλι υποσυνείδητα, υπολογίζεται ότι αποτελεί σήμερα τη συχνότερη συμπεριφοριστική, διατροφική διαταραχή του σύγχρονου ανθρώπου.
με τον όρο συναισθηματική υπερφαγία χαρακτηρίζουμε το φαινόμενο της ακατάσχετης επιθυμίας για φαγητό που εμφανίζεται κάτω από δύσκολες ψυχολογικές και συναισθηματικές καταστάσεις όπως ο θυμός, η μοναξιά, ή λύπη, η πλήξη και διάφοροι στρεσογόνοι παράγοντες (απροσδόκητες αλλαγές, απώλεια εργασίας, προβλήματα υγείας κ.α.).
Η κατανάλωση φαγητού γίνεται, στη συναισθηματική υπερφαγία, ένας τρόπος καταστολής των αρνητικών συναισθημάτων ή ανακούφισης από την δυσάρεστη ψυχολογική κατάσταση. Κάτω από αυτό το πρίσμα, η διαδικασία κατανάλωσης φαγητού γίνεται πλέον ένας τρόπος διαφυγής ή περισπασμού από το πρόβλημα που μας απασχολεί με αποτέλεσμα την αύξηση του σωματικού βάρους ακόμα και μέχρι βαθμού παθολογικής παχυσαρκίας. Το πρόβλημα γίνεται ακόμα δυσκολότερο από το γεγονός ότι στη διατροφική αυτή διαταραχή προτιμώνται, με αισθητά μεγαλύτερη συχνότητα, τρόφιμα επιβαρυντικά για την υγεία (γλυκά, λιπαρά και αλμυρά εδέσματα πλούσια σε θερμίδες). Φαίνεται ότι μερικά από αυτά τα τρόφιμα έχουν ακόμα και ενιστικές ιδιότητες. Η σοκολάτα, για παράδειγμα, είναι πιθανό ότι προκαλεί την απελευθέρωση στον οργανισμό ουσιών όπως τα οπιοειδή (σε πολύ μικρές ποσότητες βέβαια) που προκαλούν προσωρινή ευχαρίστηση δρώντας αντισταθμιστικά στην κακή ψυχολογική κατάσταση και τη συναισθηματική φόρτιση.
Το πρόβλημα που δημιουργείται με αυτόν τον τρόπο είναι διπλό. Το πρώτο μέρος είναι ότι η ανακούφιση, όπως προαναφέρθηκε, είναι ΜΟΝΟ ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ. Έτσι με το σταμάτημα του φαγητού η προσοχή επανέρχεται στα προβλήματα που δεν έπαψαν να υφίστανται, απλά παραμερίστηκαν. Το δεύτερο μέρος είναι ότι προστίθενται στο σώμα περιττά κιλά. Σύντομα επέρχεται μια ραγδαία αύξηση του σωματικού βάρους και μαζί με αυτή νέα, άσχημα ψυχολογικά προβλήματα λόγω κακής σωματικής εικόνας και ενοχών. Το πιο σημαντικό στην περίπτωση της συναισθηματικής υπερφαγίας είναι να αναγνωριστούν έγκαιρα τα συμπτώματα και να ληφθούν αποτελεσματικά μέτρα ελέγχου της διαταραγμένης διατροφικής συμπεριφοράς.
Είναι σημαντικό οι άνθρωποι να μάθουν να αναγνωρίζουν την πραγματική πείνα από την συναισθηματική ανάγκη για φαγητό. Η αναγνώριση των συνθηκών κάτω από τις οποίες αρχίζουν να τρώνε γρήγορα και υπερβολικά μπορεί να τους επιτρέψει να αναπτύξουν αντιστάσεις ενάντια στη συναισθηματική υπερφαγία. μπορούν, για παράδειγμα, να καταγράφουν για μερικές ημέρες πότε, τι και πόσο τρώνε καθώς επίσης και τη συναισθηματική τους κατάσταση, κάνoντας με αυτό τον τρόπο αναγνωρίσιμες τις καταστάσεις που τους σπρώχνουν στην υπερφαγία.
Η αναγνώριση της έλξης για φαγητό λόγω συγκεκριμένων καταστάσεων και συνθηκών μπορεί να βοηθήσει τα άτομα στην αναζήτηση άλλων τρόπων επίλυσης των άσχημων ψυχολογικών καταστάσεων.
Για παράδειγμα, αντί να τρέξουν στο ψυγείο ή στα συρτάρια για σοκολάτες, ξηρούς καρπούς ή τσιπς, μπορούν να επιλέξουν να μιλήσουν σε κάποιο φίλο, να πάνε μια βόλτα, να ακούσουν μουσική, να πάνε σινεμά.
Επίσης, καλό είναι, να περιορίζεται η αγορά και αποθήκευση στο σπίτι γλυκών, λιπαρών, αλμυρών και άλλων δελεαστικών εδεσμάτων στα οποία τα περισσότερα άτομα είναι επιρρεπή σε καταστάσεις έντονης ψυχολογικής πίεσης και συναισθηματικής φόρτισης. Τα δημητριακά ολικής αλέσεως, τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά, τα γαλακτοκομικά χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά, το λευκό κρέας, το ψάρι και οι ανάλατοι ξηροί καρποί φαίνεται ότι βοηθούν σημαντικά στην αποτελεσματική αντιμετώπιση των συμπτωμάτων υπερφαγίας. Επίσης, η ξεκούραση, ο ύπνος, η αποφυγή κατάχρησης καπνού και αλκοόλ και η τακτική σωματική άσκηση βοηθούν το σώμα να είναι σε καλύτερη φυσική κατάσταση, προστατεύουν από την ψυχολογική καταπόνηση και απομακρύνουν σημαντικά τον κίνδυνο υπερφαγίας.
Στο σημείο αυτό πρέπει να τονίσω πως κανένας δεν είναι τέλειος, ούτε μπορούμε πάντοτε να εφαρμόζουμε όλα αυτά που πρέπει. Όλοι έχουμε, κάποια φορά στη ζωή μας, βιώσει ένα έστω επεισόδιο συναισθηματικής υπερφαγίας. Αν το αφήσουμε να μας καταβάλλει και να μας γεμίσει ενοχές θα μας οδηγηθούμε με μαθηματική ακρίβεια στην έξαρση ενός άλλου επεισοδίου δημιουργώντας κατά αυτόν τον τρόπο μια ατελείωτη σειρά αλυσιδωτών, διατροφικά διαταραγμένων αντιδράσεων. Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να έχομε κουράγιο και υπομονή, να διορθώνουμε κάθε φορά όσα μπορούμε, να εστιάζουμε στα θετικά που πετυχαίνουμε και να μην εγκαταλείπουμε την προσπάθεια με την πρώτη υποτροπή ή στραβοπάτημα. Άλλωστε ας μην ξεχνάμε, αφού κανείς δεν ζητά από εμάς να είμαστε τέλειοι, τότε γιατί εμείς να έχουμε αυτή την τόσο καταπιεστική απαίτηση από τον εαυτό μας;
Μαρία Π. Μπίζιου, MSc
Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
μέλος Πανελληνίου Συλλόγου Διαιτολόγων
Λεωφόρος Βεΐκου 103, Γαλάτσι
Τηλ. 210 21 34 136
